به گزارش فرهنگ امروز به نقل از ایرنا، نمایشگاه بین المللی کتاب تهران امسال بیست و هشتمین دوره خود را سپری می کند و هرساله خیل عظیمی از اقشار و طبقات جامعه و گروه های مختلف فکری و اصحاب قلم را به سوی خود می کشاند؛ اما آیا این افراد آن گونه که باید و شاید از این نمایشگاه بهره مند می شوند و این فضا می تواند بر میزان سرانه مطالعه در کشور نقش داشته باشد؟
براساس یافته های پژوهشی که توسط شورای فرهنگ عمومی و با عنوان وضعیت گذران وقت مردم شهری و روستایی کل کشور در سال ۱۳۹۰ انجام شد، میزان زمان اختصاص داده شده متوسط به مطالعه در میان مردم ایران ۱۲ دقیقه است. همین زمان را مقایسه کنید با کشوری مانند فنلاند که متوسط مطالعه در میان مردم آن ۴۴ دقیقه است. اگرچه آمارها همیشه نمی توانند به صورتی دقیق محاسبات خود را انجام دهند، اما دور از واقعیت هم نیستند. آمارهای مختلف از کانون های متنوع دست به ارزیابی سرانه مطالعه در کشور زده اند و تقریباً نتایج حاصل از آن ها، حاکی از میزان بسیار اندک سرانه مطالعه در کشور بوده است. از سویی انتظاری که از تأثیر نمایشگاه بین المللی کتاب بر این مسئله می رود با واقعیت های موجود در جامعه همخوانی ندارد.
نیکی ایوبی زاده مدیر انتشارات کتابخانه مجلس شورای اسلامی، با کم اثر جلوه دادن تأثیرگذاری نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در رشد سرانه مطالعه در کشور به ایرنا گفت: شبستان بیشتر به فروشگاه شبیه است تا نمایشگاه. طبعاً عموم مردم برای خرید کتاب به نمایشگاه می آیند نه برای اینکه چه کتاب ها و منابعی نمایش داده شده است.
این مدیر نشر راهکاری را پیش روی برگزارکنندگان نمایشگاه قرار داد که بر اساس آن، چند روز نخست این نمایشگاه -همچون نمایشگاه های کتاب در سایر نقاط جهان- به نویسندگان، پژوهشگران و دانشجویان اختصاص داده شود و سپس فضایی را به وجود آورد تا دیگر اقشار و طبقات جامعه در نوبت دیگری از مواهب آن برخوردار شوند.
سهام الدین چراغی، ۳۶ ساله، کارمند و دانشجوی دوره دکتری فیزیک دریایی نیز دقیقاً همین ارزیابی را داشت و عنوان کرد : نمایشگاه بیشتر به بنگاهی اقتصادی برای ناشران تبدیل شده است و این سیستم درآمدزایی ناشران، آنان را از هدف اصلی خود که همانا تأثیرگذاری فرهنگی و ارتقا سطح مطالعه شهروندان است، دور خواهد کرد.
داود آقا رفیعی، عضو هیئت علمی سازمان مرکز اسناد جمهوری اسلامی، نمایشگاه را فاقد هدف مشخصی دانست. وی میزان مشکلات، ناهنجاری های اخلاقی و اجتماعی در جامعه را معطوف به این نکته کرد که نمایشگاه نتوانسته است در میزان رشد مطالعه در کشور مفید واقع شود و تنها بر قشر خاصی تأثیر گذار است.
وی در ادامه به نکته مهمی اشاره کرد و گفت: عدم حضور کتابخانه های عمومی در این دوره از نمایشگاه محسوس است؛ چرا که این کتابخانه ها عاملی اساسی در جهت ارتقاء سطح مطالعه در جامعه به شمار می آیند.
این عضو هیئت علمی سازمان مرکز اسناد، همچنین اظهار کرد:اگر بتوان برگزاری نمایشگاه را هر ساله در شهرهای دیگر کشور و به صورت چرخشی برگزار کنیم، مفیدتر واقع خواهد شد.
مرتضی شجاعی، مدیر بازرگانی انتشارات آستان قدس رضوی، پایین بودن میزان مطالعه در کشور را یک متغیر کلان دانست و افزود: تا زمانی که عامه مردم درگیر نیازهای اولیه زندگی خود باشند، به کتابخوانی آنچنان که باید توجهی نخواهند کرد؛ در شرایطی که یک تنش یا بحران اقتصادی به وجود آید، کتاب نخستین کالایی است که در سبد خانوار حذف خواهد شد.
مجتبی فراهانی از کارشناسان انتشارات تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، درباره موضوع تأثیر نمایشگاه بر میزان افزایش سرانه مطالعه در کشور گفت: ناشران در فضای نمایشگاه می توانند با شرح اجمالی از آثارشان در جذب مخاطب مؤثر واقع شوند؛ به طوری که عموم مردم صرفاً با عنوان کتاب روبه رو نشوند و در روی آوردن به کتابخوانی تهییج شوند.
این کارشناس نشر برخلاف نظر عده ای، کمتر شدن استقبال بازدیدکنندگان از نمایشگاه کتاب امسال را نسبت به سال های پیش به معنای تخصصی تر شدن مخاطبان عنوان کرد. فراهانی افزود: تأثیرگذاری میزان مطالعه در جامعه فرایندی است که باید از همان اوان کودکی در ذهن افراد نهادینه شود.
نکته ای که شاید در میان خیل عظیم جامعه در مورد نمایشگاه بین المللی کتاب تهران مغفول واقع شده این است که آیا اساساً برگزاری این نمایشگاه برای نمایش کتاب است یا فروش آن؟ همانطور که همواره در کشور خود شاهد بوده ایم هدف بسیاری از افراد از مراجعه به این نمایشگاه، تهیه کتاب های مورد نیاز با قیمت ارزان تر است. حال آیا این مسئله تأثیری بر میزان سرانه مطالعه داشته است یا خیر؟ سینا جعفری مدیر تولید نشر ثالث در این باره به ایرنا گفت: عموم مردم در طول سال اقدامی در جهت خرید کتاب نمی کنند و در انتظار آغاز برپایی نمایشگاه می نشینند. این در حالی است که در تمام دنیا نمایشگاه کتاب محلی برای نمایش کتاب است و نه فروش آن! این کارشناس، برگزاری نمایشگاه با هدف و ماهیت فروش کتاب را به زیان کتاب فروشی های عمومی در سطح کشور دانست و نهادها را به تغییر رویه در این مورد توصیه کرد.
وی در ادامه افزود: فروش کتاب در نمایشگاه نباید موجب شود که کار کتاب فروشان با رکود مواجه شود و هیچ رغبتی به ادامه کار نداشته باشند. از سویی این مشکل منجر به فاصله میان مخاطب و کتاب می شود؛ چرا که تنها ۱۰ روز از سال را به خرید کتاب اختصاص می دهند.
گرانی قیمت کتاب نیز از دیگر مسائلی بود که در این نمایشگاه انتقادهای فراوانی را روانه ناشران کرد. فرشاد عزیزی، دانش آموخته رشته اقتصاد از دانشگاه مفید قم، از جمله ناراضیان گرانی قیمت کتاب بود که قیمت نسبی هرکتاب را چیزی معادل ۵۰ هزار تومان تخمین زد و گفت: یک دانشجو چگونه می تواند حتی با وجود تخفیف، اقدام به خرید کتاب های مورد علاقه خود کند. از این رو گرانی خود به عاملی تبدیل شده است که مردم را از فضای کتاب و کتابخوانی دور می کند.
براساس این گزارش، نمایشگاه بین المللی کتاب تهران نتوانسته است آنطور که باید و شاید انتظارات اقشار مختلف جامعه را برآورده سازد و به خواسته آنان جامه عمل بپوشاند؛ در حدی که نقش این رویداد فرهنگی بزرگ در رشد سرانه مطالعه کشور کمرنگ ارزیابی می شود. گویا اشتهای ناشران در مزه کردن سود حاصل از فروش کتاب ها موجب شده است که از خود سلب مسئولیت کنند و هرسال که می گذرد، با همان سنت گذشته پرونده خود را ببندند. زمانی که ذهنیت جامعه نسبت به نمایشگاه در این امر خلاصه می شود که هر ساله برای خرید کتاب خود را به این مکان برسانند، به طور ناخواسته این مسئله در اذهان متبادر می شود که تنها هدف متعالی این رویداد در توسعه اقتصادی آن است نه مسئولیت حقیقی که ناظر بر رشد سرانه مطالعه در کشور باشد.
بیست و هشتمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران که از ۱۶ اردیبهشت ماه امسال در مصلی تهران با مشارکت بیش از ۵۳۰۰ ناشر آغاز شد ، روز شنبه و همزمان با مبعث حضرت رسول اکرم (ص ) به کار خود پایان می دهد.
نظر شما